Thursday, October 15, 2009

Wonders of Tagbanua tribe

An Introduction

The Tagbanuas are original race of people inhabiting Palawan. They are by far the most numerous of the ethnic groups that inhabited Palawan during the pre-Hispanic times. Accordingly the name of their tribe was derived from ‘tag’ which means people and ‘banua’ means world. In other words they believe that they are people who own this chaos world.
Dr. Fox, a researcher of this certain tribe. He stated that they are the most cultured of the original people because they have an alphabet of their own. As well as they had their own culture and tradition in which they were being guided through this.
They had also their own political system and they were rich in literature such as dances, songs, stories, riddles, proverbs as well as novel. But nowadays their literary piece was not being preserved because for them it was sacred to be published in public. But then, they were still preserving and enhancing their culture, tradition, skills and capacity in order to adapt in this very dynamic world.

Tagbanua Dances

The general term for a dance is kendar. There are different kinds of dances for every occasion. They perform occupational dances which are interpretative -- pulling up the camote vines, digging the roots, and putting the roots in the basket over the shoulder as what can you see in the picture.
Kinds of Dances:
1.Pagdiwata, a ceremonial dance of the Tagbanua’s religious rite of the native — either of thanksgiving or of healing sick people. This has been adapted by the Bayanihan Dance Troupe for stage performances and has been popularized not only here in the Philippines but also overseas. But during early ninete only the baylan or mother elder was allowed to dance this dance.
2. Runsay is another ritual performed during the full moon of December as a thanksgiving for a bountiful harvest and led by the head of the tribe or barangay captain. This ritual is performed at the seaside because at the climax of the dance, the leader, followed by other participants, offer a white chicken and rice to the diwata, and also a tobacco wrapped in nipa leaves are also included. After these have been collected, they are placed on a small raft and pushed out to sea. The dance festival continues until dawn.



Tagbanua music basically makes use of three kinds of musical instrument. Agong is a brass instrument one and half feet in diameter with a fist-sized node at the center. It is played by beating the node with a stick wrapped with strips of cloth.
Babandil, another kind of musical instrument, is similar to the agong but only about four inches in depth. It is played with the use of the beater made of soft wood. The sound is mellower than the gong. The third kind of musical instrument is the gimbal similar to the snare drum. It is a hollow wood one and half feet tall, five to 10 inches in diameter and covered at one end with dried goat-skin. It is played by tapping the four fingers together alternately. In some instances, a pair of bamboo sticks 10 inches long and one inch wide is used alternately.
These instruments provide the rhythm for the dance. They are also played for song accompaniment.
There are two kinds of Tagbanua songs — the oiman or ballad and the dagoy or love songs.


Riddles
1. Duwang batong itom, alayd I pag aboton. – mata
Dalawang batong itim malayo ang nararating.
2. May pito akong bintana, tulo lamang I ipagkasara. – rupa
Mayroon akong pitong bintana, tatlo lamang ang naisasara. – mukha
3. Wayan na wayan na, tiyampaling daan baw piyagbegyan. – sampalok
Ayan na ayan na, sinampal muna bago inalok. – sampalok
4.Wayan na si adi, sari sariy badyo. – sarakbayan
Ayan na si impo ang damit ay sari-sari. – sampayan
5. Wayan na si kibaw magbudaw-budaw. – hangin
ayan na si kibaw, bubulong-bulong. – hangin
6. Kuwarta na, naging bato pa.
It was already money, but it became a stone.
7. Baba nga magsasara,ungga pasludon I bangaw.
A mouth that is covered will not be entered by flies.
8. Eng unoy nganga it baba yay butang it dugan.
What is constantly talked about is what’s inside the heart.
9. Magayen pay kumbo, nga magtataid I taw kaysa nga mansiyon magtataid I balbal.
A nipa hut where a person lives is better than an mansion lived in by an owl.
10. Unoon pay sagbot ing patay nay kabayo.
What use is the grass if the horse is dead.
11.Yat isip suk yugot, kat hasa magtalas.
The mind is like a knife, it is honed by sharpening.)



Proverbs

1. Tumalib I kagayenan ungga I kabaitan.
Lumampas na ang kagandahan hindi ang kabaitan.
2. Lalaking maisog ungga magi lam it papaan kuno.
Ang lalaking matapang ay hindi natatakot sa panapanaan.
3. Eng unoy wawa pa, yan se ing gurang kana.
Kung ano sa kabataan ganon din sa katandaan.
4. Ungga pasgawin I anak pero ina I magkasakitan.
Anak ay di paluluhain, ina ang pasasalitan.
5. Ing dagay miyaw, magulo I daga.
Kung walang pusa magulo ang daga.
6. Ing ungga paapyat pababa ite.
kung hindi kayang umakyat subukang bumaba.
7. Eng mugay it pangain nga mag iisog, yat magkaon ungga magka mabusog.
Kungnagpapakain ay masama ang loob ang pinakakain ay di nabubusog.
8. Misip daan bago padoot dalan.
Pag-iisipan ang bawat hakbang na gagawin.



Songs

1. Si ina, si ama makukuring banar,
umay pagbuwaton ka dagay araduan
magkarot magsurat ungga masepsepan.
mga kasulsugan pabakdun ta lamang
saon banuay ungga ta panuwayan

Si ina, si ama ay mahirap lamang
Sa kaingin ang taniman dahil walang basakan
marunong magsulat hindi maintindihan
mga kapatid ating patibayin an gating samahan
upang ang mundoy hindi lumapastangan sa atin




Short story

Palais’gen
Ang Prinsipe

Kat alayd nga kaharian bakdun I mga taw. Talagang pagsundon nira I kanirang adi. Pero priming malungkot I adi nira ka ungga sira magkaanak it bae. Biyuwat nira pirmi sirang magdasal kat kanirang anito saon bugyan sirat anak maski sambat lamang.
Mangindusa I ngaran it diyos nira, naildaw kanya kat adi pasi benggayan sira it anak nga babay. Pagliwan it anak nira nangako I adi nga yat masawa kat kanirang anak yat taw nga garing kat sulod it lugta pasi yat mga magpangalyag kat daraga nga mga binata nga garing kat alayd nga lugar ungga piyayagan it adi.
Usang aldaw, naglindol kat kaharian pasi yat mga taw nagliwannan kat kanirang balay, pati adi, asawa ya baw anak nga daraga. Naltugan nirang musa e dakulang ulod nga mag-ampang. At it ulod ‘ adi sito ako kayti kat banua ka pagpision ko nay anak mo nga daraga ka nangako ka nay at irog mo nga masawa kat anak mo nga daraga dapat garing kat lugta. pasi sito ako na pagpision kon na kanya. Urot ko nga ungga ka tumanggi kat imong piyangako kat musa.’ Pagkadungog it adi ungga kanya nakaampang, inat ya na lamang I anak ya nga magpayag kanya ka daga kanyay mabwat ka naampang ya na nga dapat garing kat sulod it lugta nga masawa kat anak yang daraga. Pagkadungog it daraga nahimatay kanya ka ungga ya matanggap nga usang ulod lamang palan I mapangasawa ya.
Piyasakay it ulod kat likod niya I daraga, miyuli na sira kat kaarian it ulod. Timyalib sira kat pitong bukid baw pitong kadadanuman. Naiuli kat kalibutan ya daraga baw tanggap ya na nga ite nay kapalaran ya pero nahimatay kanya it kadali ka kat puwertaaan it balay it ulod ka may dukol doon nga magbabantay. Tas tiyaban na kanya it asawa yang ulod kat kwarto nira.
Eng dulem ungga sira mag ulid kat sirong lamang mag iga I ulod. Pero ing aldaw ungga naga magbaya baya I ulod kat daraga. Miga lamang baw kumaon I pagbuwaten it daraga. Dakul nga pangaen nga ipag dulong na lamang kat kwarto ya.
Usang dulem nanagaynep I daraga, mat kat panagaynep ya. Pagtaiden kanya it using magugurang nga mesi kanya it mga pangaen nga amik, kumey lutuon ya ite baw ibetang kat lamisan nira pero dapat buwaten ya ite kat kukualdaw saon eng maga na makaon ite it asawa ya. Tapos eng magdaraet n dapat patayin I asawa ya it kutsilyo nga matalyas. Dapat mabwat ya ite bago matapos ang tulong aldaw ing irog ya nga ungga ya mapangasawa it abang buhay I ulod ngayti.
Pagkasulag it daraga kiyabahan kanya, suk ungga ya kaya nga saksaken I ulod ka mag i lam kanya. Pero natatak kat isipan ya nga dapat ya iting mabwat kat sulod lamang it tulong aldaw.
Kat ikatlong aldaw pagkatapos ya managaynep nasulag kanya it maga baw nagluto na kanya. Pagkaluto ya piyagbutang ya ng musa I pangaen nga naluto ya. Baw naltugan yay asawa ya nga magseslem nga nag paadedong kat lamisan baw kimyaon na ito. Naltugan ya nga pagkatapos kimyaon It asawa ya nailo nay to. Pagkaiga it asawa ya pinsi nay kutsilyo nga matarum kaw siyaksak ya nay ulod. Pagkasaksak ya, naglindol, landaw na kanyang nailam pero ungga na kanya maka ampang ka naktugan yay ulod nga nagging taw. Usang dakula baw guwapo nga lalaki. Pero pagtabanen na ito it hangin padibwat pasi nagpaadudong kanya sito baw kiyuputan I alima it lalaki. Biglang ungga nanaglindol baw nagkukupan na sira.
Pagkatapos, narutan it babay nga taw naga palan I ulod nga napangasawa ya piyag sumpa lamang ito. Ta, miyuli na sira kat kaharian it adi baw nagbandi na sira.


Translation:
Sa isang malayong kaharian namumuno ang malungkuting hari at reyna dahil hindi sila pinagkalooban ni mangindusa ng anak. Kayat lagi silang nanalangin sa kanilang mangindusa upang biyayaan sila ng anak. Pagkalipas ng maraming taon ang reyna ay nagbuntis at nagsilang ng isang malusog at magandang sanggol na babae.
Ang prinsesa ay may angking kakaibang ganda at kagandahang loob kayat maraming mga binata ang gusting kanyang maging irog, pati ang kanilang mga karatig bayan. Ngunit sinabi ng hari na walang sinumang makakabihag sa pihikang puso ng kanyang anak. Ang magiging mapala lamang na lalaki ay nagmula sa lupa. Kayat maluyngkot na lumisan ang kanyang mga manliligaw.
Isang araw biglang nagkaroon ng malakas na hangin, lindol at unti-unting bumuka ang lupa. Naligalig ang buong kaharian. Kapagdaka, mula sa lupa lumabas ang isang oud, isang higanteng oud. At itoy pumunta sa bungad ng kaharian at hinarap ang hari at sinabi. ‘ Mahal na hari akoy narito pagkat akoy inyong tinawag. Dibat sinabi nyo na ang sinumang nagmula sa lupa ay siyang papalaring mapangasawa ng inyong prinsesa. Kayat akoy narito sa inyo upang kunin ang aking asawa bilang pagtupad nyo sa inyong pangako.’ Sa narinig, nalungkot ang hari ngunit wala na siyang nagawa kung hindi ibigay ang anak na prinsesa. Nang makaabot ito sa kaalaman ng prinsesa siya ay nawalan ng ulirat dahil hindi niya pinangarap na makapag-asawa ng isang oud.
Pagkatapos isinakay ng uod ang prinsesa sa kanyang likod at silay naglakbay patungong ilalim ng lupa. Sa kanilang paglalakbay inabot nila ang ikapitong bundok at sa likod niyon ay ang kaharian ng uod. Sa bungad ng kaharian ay may nagbabantay na malaking serpeyente. At hinatid na ang prinsesa sa kanyang magiging silid.
Sa tagal ng kanilang pagsasama, walang ibang ginawa ang prinsesa kung hindi ang kumain at matulog. At nakontento narin ang prinsesa dahil hindi sila nagtatabi ng uod.
Isang gabi nanaginip ang prinsesa. Ayon sa kanyang panaginip inuutusan siya ng isang matanda na patayin ang uod pagkatapos pakainin ng kanyang niluto na kakanin. Natakot ang prinsesa ngunit nagbalak siya na gawin dahil siyay natatakot nab aka magkatotoo ang banta nab aka habang buhay na siya sa piling ng uod.
Kinabukasan, nagluto ng kakainin ang prinsesa at ipinakain iyon sa uod. At siyay biglang nagtaka dahil biglang nanghina ang uod kayat sinaksak na niya agad ito ng punyal. Ngunit pagkamatay ng uod unti-unti itong dinadala ng hangin paitaas. At sa kanyang pagkamangha bigla itong naging isang makisig at guwapong lalaki. Kayat kanya itong hinila pababa at niyakap. Pagkatapos nalaman niya ng isinumpa lamang pala ang prinsipe ng isang mantanda kaya siya naging uod.
Makalipas ang ilang araw sila ay pumunta sa kaharian ng prinsesa at silay nagpakasal. Kayat tuwang-tuwa ang amang hari at inang reyna.

Tuesday, October 13, 2009




SUBANEN TRIBE
The Subanen means river – dweller, from the word “suba”, river common to several Philippines dialect, including Sulu and Bisaya. “Nun” or “Non” is an adjective prefix indicating origin and habitation. The term applied to the tribe because its members are net with in going up the rivers from the coast, in distinction to the Moros and Christians at Zamboanga or Sibugay Peninsula which extends westwards like a long, misshapen finger from the main body of the island of Mindanao and the point Kipit crooks sharply southward, pointing at Basilan and furnishing the northern terminus to the natural route between Borneo, together with the Malayan world beyond it and the Philippines over the closely strung island of the Sulu archipelago.
DISCRIPTION OF SUBANERN PEOPLE
• Average height
• Brown complexion
• Slender bodies
• Round faces
• Brave
• Aggressive
• Wonderers
• Revengeful
• They love to wear red and back dresses with long sleeves



the life of volunteer teacher is not easy thiers a lot of challenges, but you can the true happiness.

Monday, October 12, 2009